به مناسبت زادروز هوشنگ سیحون پدر معماری نوین ایران

به گزارش سرزمین معماری سی‌ویکم مرداد ماه سالگروز هنرمند بی‌جانشین پدر معماری نوین ایران ما مهندس هوشنگ سیحون است. مهندس سیحون در سال ۱۳۹۳ خورشیدی در ۹۴ سالگی دور از وطن چشم ازجهان فرو بست. او را با نام مرد بناهای ماندگار می‌شناسند. او نوه‌ی دختری میرزا عبداله فراهانی، بنیانگذار موسیقی سنتی ایران بود و وارون(:برخلاف) خانواده‌ی مادری راه خنیاگری(:موسیقی) را پیش نگرفت و راهی دانشگاه هنرهای زیبا دانشگاه تهران شد.

روانشاد سیحون در دانشگاه تهران زیر نظر ماکسیم سیرو آموزش گرفت و سپس با صلاح دید «آندره گدار» مهراز(:معمار) و باستان‌شناس برای تکمیل پژوهش‌های خود به فرانسه (بوزار) رفت. وی پس از دانش‌آموختگی به ایران بازگشت و به عنوان استادیار دانشگاه تهران سرگرم تدریس شد و هم‌زمان با تدریس در دانشگاه  هنرهای زیبا تهران سازه‌های گران‌سنگی چون آرامگاه بوعلی سینا در همدان،آرامگاه خیام وکمال الملک در نیشابور، آرامگاه نادر شاه در مشهد و … ازخود به یادگار گذاشت که بی‌گمان(:تردید) از مهم‌ترین و ماندگارترین بازمانده‌های(:اثرهای) مهرازی کشورمان است. وی۱۵سال فرنشین(:رییس)میراث فرهنگی کشور بود و بنیان‌گذار رشته‌های شهرسازی، خنیاگری و تیاتر در دانشگاه تهران و هم‌چنین به‌وجود آورنده دفتر فنی دانشگاه تهران از پیشینه‌ی کاری سال‌های ١٣۴١ تا ١٣۴٧ اوست.

وی نامور به پدر مهرازی ایران بود. او در کنار مهرازی نقاشی را ازکودکی ادامه داد و نمایشگاهی در سال ۱۹۷۲میلادی به همراه پابلو پیکاسو و همچنین سالواردور دالی در آمریکا برگزار کرد. مهندس سیحون هم‌سوی(:کنار) مهرازانی چون محسن فروغی، حیدرغیایی وفرمانفرماییان یکی از چهار آتلیه‌ی دانشگاه تهران را بردوش داشت و امروز بهترین استادان و طراحان و مهرازان ایران مانند نادر خلیلی، علی سردار افخمی، حسین امانت و… از برجسته‌ترین شاگردان او به‌شمار می‌رود. اما آن چیزی که از ارجمندی چشمگیری برخوردار است و، وی را از دیگر مهرازان نام‌آور ایران ممتازمی‌کند و بر بلندای آسمان مهرازی ایران می‌نشاند هوشمندی او در ساخت سازه‌های یادمانی و فرایافتی(:مفهومی) است. او این مجموعه‌ها را برپایه‌ی ویژگی‌های فکری وتاریخی وگیتاشناسی(:جغرافیایی) هر کدام از این افراد طراحی می‌کرد. وقتی سیمرغ خیالش از درازنای تاریخ کهنش سرچشمه می‌گرفت و با قلب پر مهر و اندیشه‌ی آتشین و جوشانش پیوند می‌خورد بازمانده‌هایی(:اثر)گران‌سنگ از خود به یادگار می‌گذاشت که دل هر ایرانی را به گذشته پرافتخارش می‌برد. امابنیادی‌ترین و نهادینه‌ترین ویژگی درکارهایش استفاده درست و به‌جا از سنگ بود که می‌توان گفت مُهر(:امضا) سیحون برکارهایش بود. او از پیشروان و پیشاهنگان و گوهرهای گرانبهایی بود که درگروه مهرازان و نقاشان این سرزمین کمتر مانند او را می‌توان یافت. بخش دیگر کارهای او نقاشی وکروکی‌هایی از مهرازیِ روستایی و چشم‌اندازهای ایران از دورافتاده‌ترین روستاها گرفته تا بازارها و مساجد است که خواسته است ناشناخته‌ها و کمتر شناخته شده‌های مهرازی و طبیعت را به ایرانیان بشناساند. انسانی که زندگی پربارش را در بالا بردن هنر و فرهنگ ایران سپری کرد و در راه شناسایی و گسترش فرهنگی این سرزمین کارهای شایانی انجام داد.

بازماندهای(:اثر) سیحون را می‌توان به سه دسته دیگرگون از هم بخش کرد: خانه‌ها، بناهای عمومی، بناهای یادمانی که مهم‌ترین و ارزنده‌ترین بخش کارهای او را تشکیل می‌دهد. سیحون در هر سه زمینه موفق به خلق بازمانده هایی شد که نمایان‌گر چیرگی او بر موضوع مهرازی، دانش و داده‌های(:اطلاعات) او درباره‌ی مهرازی روز و فهم و درک او درباره ویژگی‌های اقلیمی و تاریخی این سرزمین بودند.

در این میان به، برشماری(:توصیف) چند نمونه از نقش‌افکنی‌های اوکه در دنیای ابعاد، از معانی پر رمز و راز باطن سخن به میان می‌آورند و بیشتر ارزش نمودگاری دارند، می‌پردازیم.

آرامگاه بوعلی سینا در همدان:

در سال ۱۳۳۰خورشیدی نخستین و توانمندترین طرح سیحون که به یاری(:مدد) انجمن مفاخر ملی پا گرفته بود به اجرا درآمد. در این کار سیحون آمیزه‌ی مهرازی بومی با مهرازی مدرن را به نمایش گذاشته است.
همه‌ی عوامل سازه از ریخت‌های هندسی و نمادین فراوان تشکیل شده و هرکدام مفهوم ویژه‌ی خود را دارند. مربع پایه و پایه‌ی این سازه است. خود آرامگاه در میان تالاری چهارگوش شکل قرارگرفته که پله‌ و پایه‌های دوازده‌گانه برج یادبود به‌دور دایره پله مزار را گرفته‌اند.

آرامگاه خیام :

باغ آرامگاه خیام یکی از کارهای نماد‌پردازانه(:سمبلیک) سیحون، آمیزه شکوه و سادگی‌ست که در سال ۱۳۳۸ براساس اصول ریاضی و مثلثات خیام پایهگذاری و فراندازی شده است. در مورد ایده‌ی اصلی کارش می‌توان گفت که سیحون توانسته است سه شخصیت خیام یعنی ریاضیدان، منجم و چکامه‌سرا(:شاعر) را در بنا به‌خوبی نشان دهد. دایره‌های کف به ده بخش تقسیم شده است به طوری که برج یادبود بر۱۰ پایه مستقر شده و عدد۱۰نخستین شماره(:عدد) دو رقمی ریاضی است و پایه اصلی بسیاری از شماره‌ها است.این طرح نمونه موفقی از بناهای آرامگاهی ایران و نمودی از اندیشه‌ی فلسفی خیام و تبحر او در رازومر را نشان داده است.وینه آرامگاه خیام از افکار او به شکل کلاه درویش و نیز قطعه‌ای الماس تراش خورده طراحی و اجرا شده است که اشاره به افکار هیچ‌انگارانه او و نیز تبحرش در ریاضی و نجوم را به نمایش در آورده است. این بنا ۱۸ متر بلندا (:ارتفاع)داردو روی کاشی های لوزی شکل مشبک دیواره آن رباعیاتیاز خیام به یاری مندی دبیره(:خط)هوش ربای استاد عبد الرسولی آن طور که مورد نظر سیحون بوده نگاشته شده است و در این بنا برای نخستین بار در معماری ایران خط شکسته در تزئینات بنا به کار رفته است.

آرامگاه نادر شاه :

از بازمانده های گران‌سنگ دیگر سیحون طرح بلند پروازانه نادر شاه در مشهد است که به سفارش انجمن مفاخر ملی در سال ۱۳۴۷ پیشنهاد شده بود که سیحون موفق به خلق و اجرای آن شد. سیحون با آفرینش این اثر ورقی دیگر بر افتخار کارهای خویش میافزاید و بی هیچ پی‌ورزی(:تعصبی)باید گفت درفش همایونی هنر مهرازی ایران را به دست می‌گیرد.

این ساختمان بر اساس دو شکل بنیادین(:اصلی) هندسی یعنی مربع و مثلث طراحی شده است وبه طور کلی از سنگ خارای مشهد با قطعات بزرگ که اشاره به بزرگی نادر شاه دارد اجرا شده است. تالار آرامگاه به شکل مربع از دو دیوار قرمز رنگ سنگی بسته و دو قسمت ستون بندی باز تشکیل شده است که سنگ مزار نادر در گوشه این مربع در پناه دو دیوار جا دارد و به طرف بیرون نگاه می‌کند. این زاویه و پناه و باز بودن تالار حالت صحنه جنگ و دفاع و یورش را به یاد می‌آورد. رنگ قرمز دو دیوار به مفهوم جنگ است و سنگ‌هایی برجسته با ابعاد دیگرسان که از دو دیوار بیرون آمده اند نبردهای گوناگون نادر را نشان می‌دهد. ستون‌های پیرامون تالار از کالوب مربع‌های قاعده و بالای ستون به ترتیبی که ۴۵ درجه نسبت به هم چرخش دارند طرح شده که در نتیجه هشت مثلث با چهار قاعده در بالا و چهار قاعده در پایین نشانه‌ای از کلاه نادر است.

مهرش افزون و نامش پیوسته ایران و ایرانش همیشه جاوید باد.